Гидроген - Н

Гидроген унсури аввали системаи даврии унсурҳои химиявии Д.И.Менделеев буда раками гартибиаш 1 ва массаи атомиаш ба 1,0079 баробар аст.

Гидроген аз калимаҳои юнонии «ҳидро генес» гирифта шуда маънояш «тавлидкунандаи об» мебошад.

Гидроген маротибаи аввал соли 1766 аз тарафи олими англис Г'.Кавендиш муайн карда шудааст. Ба ин унсур номи гидрогенро соли 1779 олими Фаронса А.Л.Лавуазе ниҳода, аломати «Н» аз чониби олими швед Я.Берселиус соли 1814 пешниҳод гардидааст.

Гидроген унсури аз ҳама паҳншудатарини олам ба шумор рафта аз се ду ҳиссаи массаи онро ташкил медиҳад. 73%-и массаи Офтоб аз гидрогени атомй иборат аст. Дар бадани одам ба 100 атоми гидроген ҳамагй 58 атоми дигар унсурҳо рост меояд.

Гидроген гази беранг ва бебӯй буда, ҳангоми сахт хунук кардан ба моей беранг габдил меёбад ва агар хунукй давом ёбад, ба шакли моддаи сахт мегузарад.

Гайр аз гидрогени муқаррарӣ ду изотопи дигари он низ маълум аст: дейтерий - Д ё 2Н (соли 1932 аз тарафи олимони америкой Г.К.Юри, Ф.Брикведде, Г.Мэрфи ҳосил карда шудааст) ва тритий - Т ё 3Н (соли 1934 аз тарафи олимони англис М.Л.Олифант, П.Гартек, Э.Резерфорд ҳосил карда шудааст).

Дар саноат гидрогенро бо усулҳои гуногун чй аз моддаҳои гайриорганикй ва чй аз моддаҳои органики ҳосил мекунанд.

Гидроген барои синтези аммиак, кислотаи хлорид, спирти метил, барои кафшер ва буридани филизҳо, барои гидрогенизатсияи сӯзишвориҳои сахт ва моеъ, чарбҳо ва пайвастагиҳои гуногуни органикй ба кор бурда мешавад.

Дейтерий ва тритий дар саноати атомй истифода бурда мешаванд.

Ионҳои гидроген Н+ дар организм роли муҳими биологиро мебозад.